ارزیابی عملکرد کتابخانهها با رویکرد DEA: یک مطالعه نگاشت سیستماتیک
در عصر رقابتی امروز، سنجش و بهبود عملکرد کتابخانهها نقش کلیدی در ارتقای کیفیت خدمات و تخصیص بهینه منابع ایفا میکند. استفاده از تحلیل پوششی دادهها (DEA) به عنوان روشی کمی و مبتنی بر داده، ابزار ارزشمندی برای ارزیابی کارایی واحدهای سازمانی مانند کتابخانهها فراهم میآورد. این مقاله با هدف تحلیل جامع مطالعات منتشرشده در حوزه ارزیابی عملکرد کتابخانهها با رویکرد DEA، به ارائه یک مطالعه نگاشت سیستماتیک میپردازد.
مقدمهای بر تحلیل پوششی دادهها (DEA) و کاربرد آن در کتابخانهها
تحلیل پوششی دادهها (DEA) یک روش برنامهریزی ریاضی است که برای سنجش کارایی نسبی واحدهای تصمیمگیرنده با ورودیها و خروجیهای چندگانه به کار میرود. در حوزه کتابخانهها، DEA امکان مقایسه عملکرد کتابخانهها در ابعاد مختلف را بدون نیاز به فرض توزیع آماری خاص فراهم میکند.
مروری نظاممند بر مطالعات پیشین
مطالعات متعددی طی سالهای اخیر به بررسی کارایی کتابخانهها با استفاده از DEA پرداختهاند. این مقاله، با تحلیل ساختارمند بیش از دهها مقاله علمی، روندهای پژوهشی، حوزههای پرمطالعه و شکافهای دانش را استخراج و دستهبندی نموده است.
روندهای پژوهشی و یافتههای کلیدی
- افزایش استفاده از مدلهای پیشرفته DEA در مطالعات کتابخانهها
- تمرکز بر شاخصهای جدید ارزیابی عملکرد مانند کیفیت خدمات و رضایت کاربران
- توجه به مقایسه منطقهای و بینالمللی کتابخانهها
شکافهای پژوهشی و مسیرهای آینده
نتایج این مطالعه نشان میدهد که علیرغم گسترش کاربرد DEA در ارزیابی عملکرد کتابخانهها، هنوز برخی حوزهها مانند تاثیر فناوریهای نوین، مدیریت دانش و ابعاد کیفی خدمات نیازمند پژوهشهای بیشتر هستند. همچنین، توسعه مدلهای ترکیبی و استفاده از رویکردهای چندمعیاره میتواند به دقیقتر شدن ارزیابیها کمک کند.
کاربردهای عملی برای مدیران کتابخانه
یافتههای این نگاشت سیستماتیک میتواند به مدیران کتابخانهها در انتخاب شاخصهای مناسب، بهبود فرآیندهای مدیریتی و تصمیمگیری مبتنی بر داده کمک شایانی نماید. همچنین، شناخت شکافهای پژوهشی فرصتهایی برای تحقیقات آینده فراهم میکند.
نتیجهگیری
مطالعه حاضر با مرور نظاممند ادبیات، تصویری جامع از وضعیت و تحولات ارزیابی عملکرد کتابخانهها با استفاده از DEA ارائه میدهد و بستر مناسبی برای پژوهشهای آینده و تصمیمگیری مدیران فراهم میسازد.
رفرنس
Najafi, A., Razavi Hajiagha, S.H. DEA-based Performance Evaluation of Libraries: A Systematic Mapping study. Investigación Bibliotecológica: archivonomía, bibliotecología e información, Vol. 34, No. 85, 227-251.
